Procena ekološkog statusa reke Zasavice na osnovu algoloških parametara

Abstract

Jedinstven vodeni ekosistem Zasavica, koji čini kičmu istoimenog Specijalnog rezervata prirode, u svojoj osnovi podrazumeva rečni ekosistem, a danas predstavlja napušteno rečno korito, odnosno vlažno stanište, uporedivo u ekološkom smislu sa plitkim jezerima, barskim i močvarnim ekosistemima. Postizanje i održavanje dobrog ekološkog statusa vlažnih staništa, gde je ekološki status odraz kvaliteta strukture i funcionalnosti tih ekosistema, predstavlja glavni cilj Direktive o vodama. U Srbiji procenu ekološkog statusa površinskih voda reguliše Pravilnik o parametrima ekološkog i hemijskog statusa površinskih voda i parametrima hemijskog i kvantitativnog statusa podzemnih voda. Predmet ove doktorske disertacije je detaljna analiza cijanobakterija i algi sa ciljem procene ekološkog statusa Zasavice na osnovu parametara fitoplanktona i fitobentosa kao relevantnih bioloških grupa. Dodatno je analizirana i zajednica metafitona, da bi se dobili dopunski podaci o stabilnosti ovog osetljivog ekosistema. Uzorci za analizu fizičkih, hemijskih i biohemijskih (koncentracija hlorofila a) parametara kvaliteta vode, kao i uzorci za kvalitativnu i kvantitativnu analizu fitoplanktona, fitobentosa (epilitskih silikatnih algi) i metafitona, prikupljani su jednom mesečno od decembra 2012. godine do novembra 2013. godine, na dva lokaliteta. Nakon prikupljanja uzoraka, usledila je laboratorijska analiza uzoraka standardnim metodama i izračunavanje potrebnih indeksa. Kvalitativnom analizom cijanobakterija i algi utvrđeno je prisustvo 503 taksona iz 8 razdela (Cyanobacteria, Bacillariophyta, Chlorophyta, Chrysophyta, Cryptophyta, Dinophyta, Euglenophyta i Xanthophyta). Razdeo Bacillariophyta se izdvaja sa 170 identifikovanih taksona. Od 50 prisutnih taksona cijanobakterija, 12 je novo za floru Srbije. Pored toga, 13 taksona cijanobakterija je potencijalno toksično, a među njima tri vrste su i invazivne na području Evrope (Cylindrospermopsis raciborskii, Raphidiopsis mediteranea i Sphaerospermopsis aphanizomenoides)...

A unique ecosystem of Zasavica, the basis of the eponymous Special nature reserve, originated as river ecosystem. Nowadays, however, it represents an oxbow lake or wetland, in ecological terms comparable with shallow lakes, ponds and swamps. To achieve and maintain good ecological status of the wetlands is one of the main aims of Water Framework Directive, in which ecological status is defined as an expression of the quality of the structure and functioning of ecosystem. The ecological status assessment of Serbian waters is regulated through the Rulebook on parameters of ecological and chemical status of surface waters, and quantitative and chemical status of groundwaters. The aim of this PhD thesis was to conduct a comprehensive analysis of cyanobacteria and algae in order to assess the ecological status of Zasavica wetland, using phytoplankton and phytobenthos assemblages as relevant biological quality elements. In addition, metaphyton community was analyzed to support the data on stability of this vulnerable ecosystem. Samples for physical, chemical and biochemical (chlorophyll a concentration) analysis of water quality parameters, as well as samples for quantitative and qualitative analysis of phytoplankton, phytobenthos (epilithic diatoms) and metaphyton communities, were collected monthly from two localities, in the period from December 2012 to November 2013. Further, a standard laboratory methods and formulas for calculating selected indices were used to conduct the analysis. A total of 503 taxa belonging to 8 phyla (Cyanobacteria, Bacillariophyta, Chlorophyta, Chrysophyta, Cryptophyta, Dinophyta, Euglenophyta and Xanthophyta) were identified after the qualitative analysis. Bacillariophyta was the most diverse division, with 170 identified taxa. Regarding Cyanobacteria, out of 50 recorded taxa, 12 were new for the Serbian flora. However, there were 13 cyanobacterial species that are potentially toxic and, among them, three are regarded as invasive in Europe (Cylindrospermopsis raciborskii, Raphidiopsis mediteranea and Sphaerospermopsis aphanizomenoides)...