Mogući efekti integracije u EU na poljoprivredu Srbije

Abstract

Osnovni cilj ove disertacije je prikaže efekte integracionih procesa na poljoprivredu Srbije. Poljoprivreda Srbije je sektor privrede koji sa sobom nosi velike potencijale zasnovane na resursima, tradiciji u bavljenju ovom granom privrede, povoljnoj klimi i odličnoj geostrateškoj poziciji zemlje, te su sve projekcije daljih razvojnih potencijala od izuzetnog značaja za proširivanje fonda naučnog i stručnog znanja. Međunarodni integracioni procesi u koje je naša zemlja uključena, ali i oni kojih je Republika Srbija već postala član, u velikoj meri oblikuju poljoprivredno-prehrambeni kompleks zemlje. Takođe, neki od njih (a pre svega integracija u Evropsku uniju) posebnu pažnju posvećuju pitanjima ruralnog razvoja. Tokom procesa pristupa, kao i samim kasnijim članstvom, zemlja dobija (ili gubi) mogućnosti primene određenih mera politike u svrhu podsticanja razvoja poljoprivrede i ruralnog razvoja. Na taj način počinje oblikovanje ovog sektora privrede putem instrumenata koji su zajednički za sve članove multilateralnih sistema kojih zemlja postaje član. U ovoj disertaciji su korišćena dva metoda za predviđanje razvoja poljoprivrednog razvoja Srbije. Prvi pristup je zasnovan na PEATSIM modelu. PEATSIM (Partial Equilibrium Agricultural Trading Simulation Model) predstavlja Model parcijalne uravnotežene poljoprivredne trgovinske simulacije koji, na osnovu zadatih makroekonomskih podataka iz prethodnog desetogodišnjeg perioda i uz pretpostavku konstantne poljoprivredne i ekonomske politike pruža simulaciju budućih trgovinskih kretanja za odabrane poljoprivredne proizvode i regione porekla ovih proizvoda. Pored PEATSIM modela, primenjen je i tzv. ARIMA model (Autoregressive Integrated Moving Average). U analizi vremenskih serija od naročitog je interesovanja, sa aspekta ovog rada, posebna klasa stohastičkih procesa. Do nje se dolazi nametanjem izvesnih ograničenja na proces. Tako se definišu stacionarne stohastičke procese na osnovu kojih se razvija klasa parametarskih stacionarnih modela vremenskih serija. Kao takav, ARIMA model je široko primenjivan za predviđanje budućih tokova poljoprivredne trgovine, kako na agregatnom nivou, tako i na nivou pojedinačnih proizvoda. Drugi pristup je zasnovan na komparativnoj analizi iskustava zemalja u okruženju (Poljska, Mađarska, Slovenija, Bugarska i Rumunija) koja su prošla slične integracione procese koji predstoje Srbiji. Ova iskustva i efekti integracija na poljoprivredu su korišćena za dragoceni materijal za donošenje zaključka i mera za redefinisanje agrarne politike Srbije. Posebno su značajni pregledi ograničenja domaće agrarne politike, osnovni pravci delovanja, neophodne institucionalne promene i očekivani efekti punog integrisanja Srbije u međunarodne institucije i organizacije.

Main goal of this dissertation is to present integration processes effects on agriculture of Serbia. Serbian agriculture is sector of economy with great potential built on resources, tradition in this sector, favourable climate and excellent geostrategic position of the country so every projection of further development of potentials is of vital importance for expanding scientific and experts knowledge in the area. International integration processes in which our country participates, together with organizations that Serbia is already member of, shape agri food complex of the country to a large extent. Also, some of these processes (in first place integration in European Union) are devoting special attention on issues related to rural development. During accession process and later membership, country gets (or looses) possibilities of implementation certain policy measures for supporting agriculture and rural development. By this starts shaping of this sector of economy using common instruments for all members of multilalateral systems country is becoming a member. Two methods for forecasting agricultural development of Serbia are used in this dissertation. First one is based on PEATSIM model. PEATSIM (Partial Equilibrium Agricultural Trading Simulation Model) presents model of partial balanced agricultural trade simulation which, based on set macroeconomic data from past ten years period and under assumption of constant future agricultural and economic policy, provides simulation of future trade flows for selected agricultural products and originating regions. Apart from PETSIM model it is also applied so called ARIMA model (Autoregressive Integrated Moving Average). In time series analyses it is of paramount importance, from this dissertation aspect, special class of stochastic processes which is reached by imputing certain limitations to the process. This way, stationary stochastic processes are defined which serve as a basis for development of classes of parameter stationary time series models. As such, ARIMA model has been widely used for forecasting future agricultural trade flows, on aggregate and individual products level. Second approach is based on comparative analyses of neighbouring countries experiences (Poland, Hungary, Slovenia, Bulgaria and Romania) which went through similar integrations processes which are ahead of Serbia. These experiences and agricultural integration effects are used as valuable material for defining conclusions and measures for redefinition of Serbian agricultural policy. Particularly important are limitatations of domestic agrarian policy, basic directions of interventions, necessary institutional changes and expected effects of complete Serbian integration in international institutions and organizations.