Uloga stranih direktnih investicija u lokalnom ekonomskom razvoju u Republici Srbiji (2001-2013)

Abstract

Strane direktne investicije, postale su sintagma koju su srpski političari proteklu deceniju ponavljali kao mantru sa ciljem spašavanje posrnule privrede i pridobijanja glasova, toliko da je svako preispitivanje efekata ovih investicija na domaću privredu predstavljalo neku vrstu bogohuljenja. Stranim direktnim investicijama pripisivana su gotovo fantastična svojstva, a njihovo magično dejstvo na ekonomski razvoj, prihvatalo se kao aksiom. U periodu od 2000. do 2013. godine, Srbija je uvela brojne mere kojima je olakšan priliv stranih investicija, liberalizovano ulaganje i prenos kapitala, a privatizacija je bila osnovno sredstvo investiranja u srpsku privredu. Subvencije za strana ulaganja bile su najveće u regionu. Uslovi pod kojima su ove subvencije dodeljivane i njihovo sprovođenje ostali su netransparentni, dok se najvredniji ugovori sa stranim investitorima godinama drže pod oznakom državne tajne. U deceniji u kojoj je Srbija privukla značajne strane investicije, ostalo je nejasno koliko su ove investicije stvarno uticale na njen ekonomski razvoj. Smatrajući da je uticaj stranih direktnih investicija najvidljiviji i najznačajniji upravo na lokalnom nivou, gde se jasno mogu uočiti razlike u kvalitetu života lokalne zajednice, te da je neophodno ispitati ili bolje rečeno preispitati dosadašnju ulogu i značaj stranih direktnih investicija u Srbiji, opredelili smo se da naše istraživanje vežemo za lokalni ekonomski razvoj. Naše osnovno istraživačko pitanje glasilo je: Da li su strane direktne investicije stimulisale lokalni ekonomski razvoj u Srbiji, odnosno u opštinama i gradovima u kojima su došle u periodu od 2001. do 2013. godine? Osnovna je pretpostavka da strane investicije kreiraju nova radna mesta, ali treba imati u vidu da su se najznačajnije investicije u Srbiji odvijale kroz privatizaciju, koja je podrazumevala otpuštanje radnika, dok su braunfild i grinfild investicije predstavljale više izuzetak nego pravilo. Stoga nas je najviše interesovalo da utvrdimo postoji li uzročno-posledična veza između stranih direktnih investicija i lokalnog ekonomskog razvoja. Drugim rečima pokušali smo da na primeru Srbije pružimo odgovor na pitanje da li strane direktne investicije gde god da se pojave i bez obzira na njihov oblik, sektor i stanje lokalne 4 privrede neminovno pospešuju ekonomski razvoj sredine u kojoj se nalaze? Istraživanje smo vremenski ograničili na period od 2001. godine, kada je država počela da liberalizuje svoju investicionu i spoljnotrgovinsku politiku, odnosno kada je započeta reforma državne i lokalne uprave, pa do kraja 2013. godine.

Foreign direct investment (FDI), have become a phrase that Serbian politicians often repeated during the past decade, almost like a mantra, in order to rescue the ailing economy and to win votes, so that any review of the effects of these investments on the domestic economy was a sort of blasphemy. FDI was attributed by almost fantastic performances, and their magical effect on economic development was accepted as an axiom. From 2000 to 2013, Serbia has introduced a number of measures which facilitated and liberalized the inflow of FDI and the transfer of capital, while privatization was the main form for investing in Serbia. Subsidies for foreign investments were highest in the region. The conditions under which these subsidies were granted remained non-transparent, while the most valuable contracts with foreign investors remained secret. In the decade in which Serbia has attracted substantial foreign investment, it is unclear how much of this investment really affected the country's economic development. Considering that the impact of foreign direct investment is most visible at the local level, where you can clearly spot the differences in the quality of life of the local community, and that it is necessary to examine, or rather re-examine the current role and significance of foreign direct investment in Serbia, we decided to bound our research to local economic development. Our basic research question was: Have FDI stimulated economic development of Serbia and municipalities and cities where they came, from 2001 to 2013? The basic assumption is that FDI creates jobs, but it should be noted that the most significant investments in Serbia came through privatization, which included firing workers, while brownfield and greenfield investments represented the exception rather than the rule. Therefore, we were interested in finding out whether there is a causal link between foreign direct investment and local economic development. In other words, in the case study of Serbia, we tried to provide an answer to the 8 question of whether foreign direct investments promote the economic development of host economy and the local economy in which they are located? The research was a time limited, on the period from 2001, when the country began to liberalize its investment and trade policy, and started the reform of local governments, to the end of 2013.