Идеолошки аспекти у критичком и књижевноисторијском сагледавању српске књижевности у 20. веку

Abstract

U disertaciji je ukazano na vidove ideološke recepcije srpske književnosti u 20. veku, pri čemu je najznačajniji istraživački napor bio je usmeren ka uočavanju i analizi ideološkog vida recepcije srpske književnosti od početka 1990-ih godina. Ukazuje se da u značajnom segmentu inostrane akademske kritike srpska književnost biva podvrgavana isključivo političkoj kontekstualizaciji i interpretaciji, te da se motiv za njeno uključivanje u domen akademskog interesovanja nalazi, u značajnom broju primera, potpuno izvan sfere književnosti. Naglašeno ideološko vrednovanje, koje zapostavlja estetske odlike i potencira politička značenja u delima srpske literature, uspostavlja takav horizont očekivanja od srpskih pisaca koji se nalazi u suprotnosti sa očekivanjem ove kritike od vlastitih nacionalnih književnosti (u smislu primarnosti estetske relevantnosti), i – na primeru srpske književnosti – afirmiše principe utilitarističkog pristupa, kao i političke relevantnosti i podobnosti. Na taj način, ova kritika pokazuje odlike koje je čine bliskom rigidnoj komunističkoj matrici i njenim obrascima u nauci o književnosti.

Research in this dissertation is focused on observing and analyzing the ideological aspect of the reception of Serbian literature in 20th century, with the strongest emphasis on the period starting in the 1990s. It is shown that a considerable number of foreign universityreviews of Serbian literature subjected it to exclusively political contextualization and interpretation, and that in many examples the reason for including it in the sphere of academic interest was completely outside the domain of literature. This pronounced ideological assessment that disregards aesthetic features and stresses political importance in works of Serbian literature establishes a level of expectation from Serbian writers that is contrary to the expectations of literary criticism of their own national literature (where precedence is given to aesthetic relevance) and – using the example of Serbian literature – recognizes the principles of a utilitarian approach, and political relevancy and suitability. Such literary criticism has characteristics that draw it close to the rigid communist matrix and its forms in the science of literature, and also simulates the position of anti-colonial criticism, presenting Serbian literature as the morally inferior literature of a colonizer.