Tipološki pristup dimenzijama ideološke orijentacije

Abstract

Ispitivanje prikazano u radu problematizira relacije između ličnosti posmatrane sa tipološke perspektive i ideologije obuhvaćene preko sistema vrijednosti, društvenih stavova i religioznih uvjerenja. Istraživanje je provedeno na uzorku od 1046 ispitanika (65% žena), starosti 18-74 godine (prosječna starost 32,74 godine). U ispitivanju su korišteni sljedeći instrumenti: upitnik ličnosti Velikih pet plus dva (VP+2), Švarcov upitnik vrijednosti (PVQ), Ajzenkova skala društvenih stavova, Skala religioznih uvjerenja i Skala polariteta. Klasterizacija upitnika VP+2 dovela je do kategorizacije ličnosti na: hiperkontrolisani, rezilijentni i hipokontrolisani tip. Rezultati su pokazali da se za svaki od tipova ličnosti veže specifičan vrijedonosni profil. Rezilijentni tip ličnosti se uglavnom veže za klaster vrijednosti Otvorenost za promjene (Nezavisnost, Poticaj) i Sopstveno odricanje (Univerzalnost, Dobronamjernost), dok se hipokontrolisani tip uglavnom veže za klaster vrijednosti Samounapređenja (Postignuće, Moć). Oko 40% varijabiliteta vrijednosti može se objasniti preko tipova ličnosti. Društveni stavovi Etnocentrizam i Liberalizam slabo su povezani sa tipovima ličnosti. Isto je konstatovano i za religiozna uvjerenja i normativno-humanističku orijentaciju. U osnovi, ličnost posmatrana preko tipova ili preko dimenzija, nije se pokazala kao značajan prediktor političkog ponašanja. Društveni stavovi i vrijednosti takođe su skromni prediktori političkog ponašanja, s tim da je prognoza nešto bolja u slučaju predikcije glasanja za stranke desnog centra (SDA), gdje je moguće objasniti oko 20% varijanse glasačkog ponašanja.

This study discusses relation between personality from aspects of typological perspective and ideology determined as system of values, social attitudes and religious beliefs. The research was conducted on sample of 1046 respondents (65% female), aged from 18 to 74 years (average age 32,74 years). The instruments administrated in research were: Big Five plus Two (Velikih pet plus dva, VP+2), Schwartz Value Survey (PVQ), Eysenck’s Inventory of Social Attitudes, Religious Beliefs Scale and Polarity Scale. Clustering of Big Five plus Two (VP+2) inventory led to the categorization of personality to overcontrolled, undercontrolled and resilient type. The results showed that specific value profile is related to each type of personality. Resilient type is mostly related to the value cluster Openness to Change (Self direction and Stimulation) and Self-Transcendence (Universalism and Benevolence), while undercontrolled type is mostly related to value cluster Self-Enhancement (Power and Achievement). About 40% variance of values could be explained through personality types. Social attitudes Ethnocentrism and Liberalism are weakly associated with personality types. The same relation could be stated to religious beliefs and normative-humanistic orientation with personality types. Basically, personality operationalized through types or through dimensions either, has not showed as significant predictors of political behavior. Social attitudes and values are modest predictors of political behavior, although the prediction is somewhat better in case of prediction for right-wing parties (SDA), where is possible to explain about 20% of variance of political behavior