Društvena uslovljenost psihološkog profila književnog lika u viktorijanskom i modernističkom romanu

Abstract

Doktorska teza Društvena uslovljenost psihološkog profila književnog lika u viktorijanskom i modernističkom romanu, ima za cilj, pojednostavljeno rečeno, otkrivanje bliske povezanosti socioistorijskih prilika, složenih društvenih konvencija i krutih klasnih odnosa, sa privatnim i javnim bićem književnih likova u romanima iz pomenutih perioda. Kada kažemo „privatno“ i „javno“ biće, mislimo, pre svega, na najčešće presudne razlike među njima, te na lomove koje književni likovi trpe u nezaustavljivom procesu, u kojem bi jedno ili drugo trebalo da preovlada. Upravo ta stalna unutrašnja borba, izazvana spoljašnjim sukobima, u ovom istraživanju obezbeđuje rezultate, iako se za same protagoniste ona gotovo nikad ne završava. Opisujući društvene prilike i sistem vrednosti viktorijanskog doba, njihovo urušavanje do potpunog sloma, potom uzročno – posledične veze takvog sloma i moderne misli, te krize svih vrsta koje neminovno prate ovakve društvene procese, pokazaćemo svu ranjivost pojedinca, na primerima književnih likova iz romana Orkanski visovi, Neslavni Džud, Zaljubljene žene i Džejkobova soba. Orkanski visovi i Neslavni Džud povezuju se na planu borbe na život i smrt, borbe čiji ishod jeste i fizička smrt i smrt duše, ali i lekovitost teških iskustava koja uče praštanju, kompromisu i stvaralačkoj ljubavi. Džejkobova soba povezuje se sa Zaljubljenim ženama na nivou simbola, najočiglednija veza je sveprisutna smrt, ali i priroda koja deluje nezavisno od ljudi u oba romana, i sugeriše otklon koji su ljudi mehaničkog sveta napravili prema njoj. Mehanika ljudskog bivstvovanja uzrokovana i društvenim uslovima, dovešće do ratnog sukoba koji se kod Lorensa ne pominje eksplicitno, ali je prisutan u teskobnom osećanju kraja i uništenja, dok se na kraju Džejkobove sobe ova prigušenost i razobličava u smrti glavnog lika i zvucima oružane paljbe. U krajnjem ishodu, ova disertacija pokazuje da društveni uslovi, konvencije, predodređenosti, deluju unisono, zahtevi su im jednaki, a da obrađeni književni likovi reaguju slično, uprkos različitim miljeima u koje su smešteni, te da različite sudbine, pa i različite reakcije, upravo pojačavaju sličnosti, čak i istovetnosti ishoda.