Značaj bihejviorističkog pristupa za unapređivanje odlučivanja u savremenim finansijama

Abstract

Predmet ovog rada predstavlja ukazivanje na značaj korišćenja bihejviorističkog pristupa u procesu donošenja poslovnih odluka u savremenim finansijama. Bihejviorističke finansije su dosta mlada naučna disciplina, koja istražuje uticaj emocionalnih, kognitivnih i socijalnih faktora na donošenje finansijskih odluka. One predstavljaju interdisciplinarnu oblast kojoj je izvor psihologija, a primenjuje se u području odlučivanja u savremenim finansijama. Cilj je da se ukaže na potrebu primene bihejviorističkih finansija, koja uz pomoć psihologije daje objašnjenja kako donosioci odluka prave svoje izbore, odnosno ispituje ponašanje u poslovnom odlučivanju, praveći vezu između klasičnih finansija i realnosti, kao i načina na koji finansijski učesnici odlučuju, sa svim ličnim osećajima i ograničenjima koje čovek ima. Bihejvioristička teorija ne isključuje emocije iz ljudskog ponašanja, niti podcenjuje snažni uticaj emocija na proces odlučivanja u savremenim finansijama. Bihejviorističke finansije obezbeđuju bolje shvatanje ponašanja investitora, menadžera i događaja u složenim i neizvesnim uslovima poslovanja, koji se dešavaju na finansijskim tržištima. Da bi se ispitalo da li su i u kojoj meri koncepti bihejviorističkih finansija zastupljeni u Srbiji i Crnoj Gori, sprovedena su tri fokus grupna intervjua sa menadžerima zaposlenih u finansijama i anketno istraživanje. Ciljevi fokus grupa bili su da se konstruiše skala vrednosnih orijentacija menadžera zaposlenih u finansijama, koja je kasnije primenjena u anketnom istraživanju i da se stekne uvid u to koliko su koncepti bihejviorističkih finansija zastupljeni u praksi naših finansijskih institucija. U tri fokus grupe učestvovalo je 23 menadžera iz Crne Gore, koji su diskutovali na sledeće teme: performanse menadžera, donošenje odluka, sistema vrednosti i biheviorističke finansije.

The topic of this work is to point out the importance of behavioral approach in decision making processes in contemporary finance. Behavioral finance is a relatively new scientific discipline which deals with the influence of emotional, cognitive and social factors in financial decision making processes. Behavioral finance is an interdisciplinary study based on psychology and applied in the field of contemporary finance. The objective is to emphasize the necessity of practical application of behavioral finance which, supported by psychology, explains how decision makers make their choices. It also observes behaviour in business decision making, linking classical finance and reality as well as the ways financial actors use in decision making with all personal feelings and limitations innate to humans. Behavioral theory neither excludes emotions from human behaviour nor underestimates strong influence of emotions on decisin makin processes in contemporary finance. Behavioral finance provide a better understanding of investors' behaviour, managers and events in complex and uncertain business environment taking place on financial markets. In order to analyze if and how much the concepts of behavioral finance are present in Serbia and Montenegro, a survey and three focus group interwievs with financial managers have been carried out. The focus groups objectives were to construct the value orientation scale of financial managers apllied later in the survey in order to understand how much the concepts of behavioral finance are present in the practice of our financial institutions. Twenty three managers from Montenegro participated in three groups discussing the following issues: manager performances, decision making, value system and behavioral finance. As a result of these moderated discussions a seven-point grading scale of manager value orientations has been formulated. It consists of 15 values and is dependant on two factors: result oriented values and moral values.