Sintaksa i semantika veznika u savremenom turskom jeziku

Abstract

Veznici u savremenom turskom jeziku predstavljaju funkcionalne reči koje služe za izražavanje različitih odnosa između zavisnih i nezavisnih rečenica. Za neke od njih možemo da kažemo da predstavljaju prave veznike koji imaju odgovarajući ekvivalent u srpskom jeziku. Veliku većinu veznika u turskom jeziku zapravo čine veznički prilozi, gerundiji, participi i proparticipi koji imaju vezničku funkciju. Veznici u turskom jeziku postoje i u najstarijim pisanim spomenicima kao što su Orhonski natpisi koji potiču iz 8. veka. Tokom perioda Osmanlijskog carstva, turski jezik je bio izložen velikom uticaju persijskog i arapskog jezika, koji su u tom periodu bili najdominantniji jezici u oblasti kulture, nauke i religije u Maloj Aziji. Zbog toga u turskom jeziku postoji veliki broj veznika i vezničkih konstrukcija koji potiču upravo iz tih jezika. Iako je pokret jezičkog purizma zvanično izbacio iz upotrebe mnoge strane veznike, veliki broj njih je i dalje prisutan u govornom jeziku. Sa stanovišta funkcije veznika u rečenici, veznici su podeljeni u subordinativne i koordinativne. Bilo da su složeni ili ne, bilo da su pravi veznici ili veznički prilozi, oni su podeljeni na osnovu toga da li povezuju dve nezavisne rečenice ili zavisnu sa nezavisnom rečenicom. Prilikom prevođenja sa srpskog na turski, primećujemo da se često za srpske veznike ne može naći odgovarajući veznik u turskom, već moraju da se upotrebe veznički prilozi, gerundiji, participi ili proparticipi koji vrše tu funkciju. Posebno poglavlje je posvećeno interpunkcijskim znacima. Budući da je asindetski način građenja rečenice veoma zastupljen, naročito u govoru, interpunkcijski znaci mogu biti upotrebljeni tako da naglašavaju takve asindetske rečenice.Veznici u turskom jeziku postoje oduvek i njihov broj je kroz istoriju samo rastao. Tome je doprineo uticaj indoevropskih jezika, kao i arapskog, koji su svojom rečeničnom strukturom uticali na ustrojstvo turske rečenice.

Conjuctions in modern Turkish language represent functional words that are expressing various relations between subordinative and coordinative clauses. For some of them, one can say, that they represent true conjuctions, having the appropriate equivalent in Serbian language. The great majority of conjuctions in Turkish language are, in fact, adverbial construcions, participles and gerunds, having the function of a conjuction. Conjuction in Turkish language exists even in the oldest scriptures like the Orkhon scrpitures from 8th century. During the Ottoman Empire, Turkish langage was exposed to the influence of Persian and Arabic languages, that were predominant languages of culture, religion and science at that time in Asia Minor. That is the reason for so many conjuctions and conjuctional constructions having origin in mentioned languages. In spite the fact that the langage reform officially removed many foreign conjuctions, a great deal of them still survives in spoken language. Concerning he conjuctional function in sentence, conjuctions are divided to subordinative and coordinative conjuctions. Regardless of being complex or not, true or not, they are classified according to the connection of coordinate and subordinate clauses. During the translation from Serbian to Turkish, one can notice the absence of appropriate conjuctions in Turkish. In that case one should use adverbs, gerunds and participles with appropriate function. One chapter is dedicated to punctuation. Having in mind that asyndetic sentences are very common for spoken language, punctuation can be used in the manner marking asyndetic sentences. Conjuctions in Turkish were always present, and they grew in number through history. Reason for that lies in the influence of both indoeuropean languages and arabic, influencing the foundations of Turkish sentence.