Majke hronično ometene dece: prihvatanje dijagnoze i prevladavanje stresa

Abstract

Ovo istraživanje je usmereno na ispitivanje majčinog odnosa (razrešen/ nerazrešen) prema detetovoj dijagnozi cerebralne paralize. Utvrđivano je na koji način su stresori (funkcionalni status deteta, kumulativni stres i depresivnost majke), kao i strategije porodičnog prevladavanja stresa i strategije reagovanja na averzivne emocije deteta povezani sa majčinim odnosom prema detetovoj dijagnozi i kakav je uticaj dužine vremena u suočavanju sa detetovom dijagnozom. Koncept razrešenja je zasnovan na teoriji afektivne vezanosti i podrazumeva majčino emotivno i kognitivno prihvatanje detetovog stanja (Pianta & Marvin, 1993). Teorijski okvir rada predstavlja Model porodične rezilijentnosti, regulacije i prilagođavanja (McCubbin & McCubbin, 1996), po kome se porodica smatra rezilijentnom kada neku nedaću koja ju je zadesila uspešno prevladava. U skladu sa tim modelom, postavljen je i proveravan model koji posmatra odnos između stresora i majčinog razrešenja. Majčino razrešenje se po tom modelu sagledava kao ključni pokazatelj rezilijentnosti. Uzorak u istraživanju je činilo 100 majki čija deca imaju dijagnostikovanu cerebralnu paralizu, a uzrasta su od 2 do 7 godina. Primenjen je neeksperimentalni korelacioni nacrt, koji je sproveden primenom intervjua i upitničke baterije. Majčin odnos prema dijagnozi je ispitivan uz pomoć Intervjua o reagovanju na dijagnozu (Pianta & Marvin, 1992a). Upitničku bateriju su činili: Funkcionalni status deteta (Stein & Jessop, 1991), Lista životnih događaja i promena u porodici (McCubbin, Patterson, & Wilson,1983), Skala depresivnosti (Novović, Biro i Nedimović, 2009), Skala odnosa porodice prema krizi (McCubbin, Olson, & Larsen, 1981) i Skala roditeljskih reakcija na averzivne emocije deteta (Fabes, Eisenberg, & Bernzweig, 1990). U istraživanju je 59% majki pokazalo razrešen odnos prema detetovoj dijagnozi cerebralne paralize. Majke koje su bile pod višim nivoima stresa (čija su deca lošijeg funkcionalnog statusa, sa više doživljenih stresogenih životnih događaja i sa izraženijom depresivnošću) su češće bile nerazrešene u odnosu prema detetovoj dijagnozi. Nisu ustanovljene razlike između razrešenih i nerazrešenih majki u odnosu na korišćene porodične strategije za prevladavanje stresa i u odnosu na reagovanje na averzivne emocije deteta. Kao značajni prediktori statusa razrešenja su se pokazali funkcionalni status deteta i depresivnost majke. Institucionalna podrška, jedna od porodičnih strategija za prevladavanje stresa, se izdvojila kao značajna moderatorska varijabla između funkcionalnog statusa i razrešenja majke. Porodične strategije prevladavanja stresa nisu pokazale moderatorski uticaj na odnos između kumulativnog stresa, proteklog vremena u suočavanju sa detetovom dijagnozom i razrešenosti majke. Rezultati sprovedenog istraživanja nude brojne kliničke implikacije, kao i preporuke za praktičnu delatnost kliničkih psihologa.