Kripke i Vitgenštajn: značenje, skepticizam i problem istine

Abstract

Osnovni cilj ove disertacije je intepretacija i odbrana Kripkeovog tumačenja Vitgenštajnove rasprave o sleđenju jezičkih pravila kao samosvojne pozicije u teoriji značenja. Najpoznatiji stav koji Kripke pripisuje Vitgenštajnu je skeptički paradoks – neverovatno otkriće da značenje ne postoji. Skeptički paradoks izveden je iz skeptičkog dokaza o činjeničnoj neutemeljenosti semantičkog realizma, filozofske artikulacije „pučke“ predstave o razumevanju kao mentalnom stanju koje vodi i opravdava naše jezičko ponašanje. Pozivajući se na Vitgenštajnovu raspravu o sleđenju jezičkih pravila, Kripke dokazuje da nijedna činjenica ne može da posluži kao uslov istinitosti za tvrdnju da neko govorno lice upotrebljava znak „+“ u skladu sa jezičkim pravilom za sabiranje, zato što sve dostupne činjenice o tom govornom licu mogu da se protumače u skladu sa skeptičkom pretpostavkom da ono „+“ upotrebljava kao znak za „kvabiranje“, aritmetičku operaciju koja je identična sabiranju, osim kada je jedan od brojeva veći od 57, u kom slučaju odgovor na pitanje oblika „X+Y=?“ glasi „5“. Otuda Kripke u Vitgenštajnovo ime zaključuje da se, pošto nijedna činjenica o bilo kom govornom licu ne može da dokaže da ono upotrebljava bilo koju reč u skladu sa odgovarajućim jezičkim pravilom, jezik raspada u niz nepovezanih i neopravdanih postupaka lišenih bilo kakvog značenja. Pristalice standardne intepretacije smatraju da Kripke-Vitgenštajn zastupa selektivni metafizički skepticizam u pogledu činjenica koje utvrđuju značenje nečijih reči, odakle zaključuju da njegovo rešenje skeptičkog paradoksa predstavlja izraz semantičkog antirealizma, stanovišta da rečenice semantičkog diskursa nemaju uslove istinitosti. Prema vladajućem mišljenju, Kripke- Vitgenštajn izlaz iz skeptičkog paradoksa traži u zameni uslova istinitosti uslovima opravdane upotrebe kao alternativnim kriterijumom značenja u semantičkom diskursu. Ovi komentatori ističu da metodološki zaokret od analize činjenica koje čine uslove istinitosti rečenica semantičkog diskursa ka analizi svakodnevnih okolnosti u kojima smatramo da je opravdano za nekoga reći da nešto razume otkriva da mi pomoću tih rečenica izražavamo slaganje ili neslaganje sa jezičkim postupcima sagovornika, te da se jezička pravila svode na upotrebu reči oko koje se slaže većina pripadnika određene jezičke zajednice. Kritičari su pokazali da ovako shvaćeno skeptičko rešenje ima dva krupna nedostatka. Sa jedne strane, činjenice o uslovima u kojima neko govorno lice smatra da je opravdano upotrebiti određenu rečenicu semantičkog diskursa podložne su različitim tumačenjima kao i činjenice o uslovima u kojima ono smatra da ta rečenica istinito opisuje sadržaj jezičkog pravila u sagovornikovoj glavi. Sa druge strane, pošto mi svakodnevno tvrdimo da je „istina“ i „činjenica“ da naše ili tuđe reči imaju određeno značenje, Kripke- Vitgenštajnovo pozivanje na uobičajenu upotrebu jezika kao izvor alternativnog kriterijuma značenja protivreči skeptičkom zaključku da činjenice o značenju ne postoje. Anticipirajući ovu primedbu, Kripke u jedinom paragrafu posvećenom problemu istine napominje da Vitgenštajn objašnjava realističke pretenzije svakodnevnog govora o značenju pomoću deflacione teorije istine koja, za razliku od teorije o istini kao odnosu korespondencije između jezika i sveta, oduzima pojmu istine eksplanatornu funkciju svodeći ga na shemu ekvivalencije „S“ = „S je istina“. Međutim, kao što je Pol Bogosjan primetio, to implicira da rečenice koje govore o značenju ipak imaju uslove istinitosti, što protivreči ideji skeptičkog rešenja. Autorova hipoteza je da navedene primedbe ne stoje zato što pogrešno pretpostavljaju da stanovište semantičkog antirealizma tačno izražava skeptičko rešenje. Premda prihvata tezu branilaca standardne intepretacije da se skeptičko rešenje ogleda u samo-određenju kriterijuma značenja u semantičkom diskursu, koji su nezavisni od uslova istinitosti, autor ističe da bez korespondističkog pojma istine nije moguće razdvojiti značenje skeptičkog zaključka i skeptičkog paradoksa. Shvaćen na pozadini postavke o nezavisnosti skeptičkih kriterijuma značenja od pojma istine, taj uvid pokazuje da razlika između uslova opravdane upotrebe i uslova istinitosti nije razlika između semantičkog diskursa i ostatka jezika u skeptičkom rešenju, već razlika između skeptičkog rešenja i semantičkog realizma. Pošto se skeptički paradoks javlja jedino pod pretpostavkom da je semantički realizam teorija koja istinito predstavlja činjenice o značenju, a istina odnos korespondencije između jezika i sveta, autor zaključuje da skeptičko rešenje zahteva raskid sa semantičkim realizmom i odgovarajućim pojmom istine, ali i da ono nije izraz semantičkog antirealizma, budući da rečenicama koje govore o značenju priznaje jedine raspoložive, deflacione uslove istinitosti. Na osnovu rezultata rasprave o problemu istine, autor razvija intepretaciju Kripke-Vitgenštajnovog stanovišta u kojoj najpre tvrdi da je skeptički argument reductio ad absurdum dokaz protiv ideje o metafizičkom osnovu normativnosti i objektivnosti značenja via njenih epistemoloških implikacija. Ukazuje se da Kripke-Vitgenštajn osporava samu mogućnost povezivanja jezika sa bilo kakvim nezavisnim izvorom značenja: budući da sve raspoložive subjektivne činjenice koje bi mogle da prikažu govornom licu objektivnu semantičku vezu između određene reči i nekog nezavisnog izvora značenja moraju prethodno i same da budu protumačene, pokušaj metafizičkog opravdanja jezika ili vodi beskonačnom regresu tumačenja ili pretpostavlja ono što nastoji da objasni. Iz tog razloga izolovani pojedinac ne može da razlikuje ispravnu upotrebu reči od one koja mu se samo čini ispravnom. Autor dalje dokazuje da iz skeptičkog zaključka proizlazi da mogućnost uspostavljanja razlike između ispravnog i neispravne upotrebe jezika zahteva prisustvo drugih govornih lica, koja mogu osporiti nečiju tvrdnju da nešto razume. Posebno se naglašava značaj Kripkeovih stavova u kojim se izričito tvrdi da skeptičko rešenje ne daje odgovor na pitanje od čega se sleđenje jezičkih pravila sastoji. Tumačeći u njihovom svetlu Kripkeovu tezu da slaganje u obliku života, organskoj prožetosti upotrebe jezika i svakodnevnih životnih aktivnosti, moramo da prihvatimo kao poslednju tačku u objašnjenju značenja, autor zaključuje da skeptičko rešenje ukazuje na granicu do koje pitanje opravdanosti pojedinog jezičkog postupka može smisleno da se postavi. Otuda slede dve stvari: da skeptičko rešenje govori o opravdanju u jeziku a ne o opravdanja jezika, i da je ono otporno na skeptički argument upravo zato što se tiče vrste opravdanja koju možemo ponuditi za svoju upotrebu jezika, a ne vrste činjenica koje mogu da posluže kao metafizičko opravdanje jezika. Autor pojašnjava: pošto odbacuje samu zamisao o vanjezičkom izvoru značenja, Kripke-Vitgenštajn nema obavezu da objasni njegov uticaj na jezičko ponašanje utemeljujući ga u epistemološki transparentnim činjenicama o govornom licu. Nasuprot standardnoj intepretaciji, autor tvrdi da je skeptičko rešenje izraz skeptičkog realizma, stanovišta koje ne objašnjava značenje uslovima istinitosti, ali prihvata kao opravdanu upotrebu pojmova kao što su „činjenica“ ili „istina“ u svakoadnevnom govoru o značenju. Argumentuje se: pošto Kripke-Vitgenštajn sa semantičkim realizmom odbacuje i njegov kriterijum kategorizacije jezičkih oblasti pa svojstva istinitosti i objektivnosti potiču iz uslova opravdane upotrebe u datoj jezičkoj igri a ne iz korespondencije sa nezavisnim činjenicama u svetu, i pošto, pod pretpostavkom slaganja u obliku života, rečenice semantičkog diskursa poseduju deflacione uslove istinitosti, te nisu u bilo kom relevantnom smislu podređene opisnim rečenicama iz drugih jezičkih oblasti, skeptičko rešenje vodi antiredukcionističkom shvatanju činjenica o značenju,koje odgovara pred-teorijskom realizmu svakodnevnog govora o značenju.

This dissertation is an interpretation and defense of the Kripke's study on Wittgenstein’s rule-following considerations, Wittgenstein on Rules and Private Language, as an expression of selfstanding position in theory of meaning. The notorious thesis that Kripke ascribes to Wittgenstein is skeptical paradox - incredible discovery that there is no such thing as meaning. The skeptical paradox comes out as a consequence of sceptical argument about factual groundlessnes of the semantic realism, taken as philosophical representation of commonsensical view about understanding as a mental state that guides and justifies our use of language. Drawing on Wittgenstein’s rulefollowing considerations, Kripke argues that no fact about individual speaker can serve as truth condition for sentence that claims that the speaker is using „+“ according to addition rule, because all available facts can be interpreted in accordance with sceptical hypothesis that he is following the rule for „quaddition“, arithmetical function that is identical to addition, expect when one of input numbers is larger than 57, in which case the answer to questions of the form „X+Y=?“ is to be „5“. Hence Kripke concludes in Wittgenstein name that, since no fact about any individual can show that he is using any word in accordance with appropriate language rule, language falls apart in a series of unrelated and unjustified vocal acts deprived of any meaning. Proponents of standard interpretation believe that Kripke-Wittgenstein argues for selective metaphysical scepticism about facts that fix the meaning of a speaker's words so that his solution of the skeptical paradox expresses semantic antirealism, understood as a view that sentences of semantic discourse don't have truth conditions. According to dominant opinion, Kripke-Wittgenstein seeks a way out of sceptical paradox in substitution of truth conditions with assertability conditions as an alternative criterion of meaning in semantic discourse. These commentators point out that the methodological turn from the analysis of facts that make up the truth conditions for meaning-sentences to the analysis of everyday circumstances in which we find ourselves justified in claiming that somebody understands something reveals that we use those sentences to express agreement or disagreement with the interlocutor, and that meaning boils down to agreement of members of the language community. Critics have shown that sceptical solution, understood in this way, has two major flaws. First, facts about the conditions in which the speaker finds that it is justified to use certain meaning-sentence are susceptible to different interpretations just as facts about the conditions in which he considers that meaning-sentence to be a true description of the language rule in interlocutor’s head. Second, since we usually say that „it is true“ or „it is a fact“ that ours and other people’s words have certain meanings, Kripke-Wittgenstein’s appeal to everyday use of language as the source for alternative meaning-criterion contradicts sceptical conclusion that there are no semantic facts. In anticipation of this criticism, Kripke in the only paragraph dedicated to the problem of truth remarks that Wittgenstein explains realist surface of semantic discourse with the help of the deflationary theory of truth which, unlike the theory of truth as correspondence between language and world, deprives the concept of truth of any explanatory capacity by reducing it to the equivalence schema „S“ = „S is true“. But, as Paul Boghossian observed, that implies that meaning-sentences do have truth conditions, which contradicts the idea of sceptical solution. Author’s hypothesis is that these critiques are unjustified because they wrongly suppose that semantic antirealism correctly represents the sceptical solution. While he accepts the thesis put forward by the defenders of the standard interpretation that sceptical solution consists in self-determination of meaning-criterion for semantic discourse, which is independent of truth conditions, the author points out that it is impossible to differentiate the sceptical conclusion from the sceptical solution without correspondence notion of truth. When considered against the background of the thesis about the independence of the skeptical meaning-criterion from the concept of truth, that insight shows that the difference between assertability conditions and truth conditions is not the difference between semantic discourse and the rest of the language in sceptical solution, but the difference between the sceptical solution and the semantic realism. Since sceptical paradox comes about only under the supposition that semantic realism truthfully represents the facts about meaning, and that the truth is the relation of correspondence between language and world, author concludes that sceptical solution implies the complete break with the semantic realism and it's notion of truth, but also that it's not the expression of semantic antirealism, because Kripke-Wittgenstein acknowledges that meaning-sentences do have only attainable deflationary truth conditions. On the basis of the results of discussion on the problem of truth, the author develops the interpretation of Kripke-Wittgenstein view on meaining in which he firstly claims that sceptical argument is a reductio ad absurdum argument against the idea of a metaphysical ground of normativity and objectivity of the meaning via it’s epistemological implications. It is pointed out that Kripke-Wittgenstein questions the possibility of linking the language with some independent source of the meaning: since all available subjective facts which could display to the speaker the content of objective link between the word and some independent source of the meaning must themselves be interpreted, every attempt at metaphysical justification of language leads either to an infinite regress of interpretation or presupposes the very meaning it is set out to explain. For that reason isolated individual can not differentiate the right use of the word from the one that only seems right to him. Subsequently the author argues that from the sceptical conclusion follows that the possibility of making the distinction between right and wrong use of the language demands the presence of other people, which can disagree with the speaker’s claim abouth the meaning of his words. The author emphasizes the importance of Kripke’s explicit warnings that the sceptical solution is not to be understood as an answer to the question about what the rule-following consists in. By interpreting in that light Kripke’s thesis that we must accept the agreement in the form of life, organic interwovenness of the use of language with everyday life activities, as the final point in the explanation of meaning, author claims that the sceptical solution marks the limit to which we can meaningfully question the normative validity of concrete uses of words. Two things are thereby concluded: that sceptical solution speaks about the justification in language rather than the justification of language, and that it is resistant to the sceptical argument precisely because it is about the kind of justification we can give for our use of language instead of the kind of facts that can serve as a metaphysical justification of language. The author clarifies: since Kripke-Wittgenstein discards the very notion of extralinguistic source of meaning, he has no obligation to explain its influence on speaker’s behavior by grounding it in some epistemologically transparent fact. Contrary to the standard interpretation, the author considers the sceptical solution to be an expression of sceptical realism, the view that does not explain the meaning with the help of truth conditions, but takes as legitimate the use of notions as „fact“ and „truth“ in everyday talk about meainig. It is argued: since Kripke-Wittgenstein with semantic realism rejects its criterion of categorization of language regions so that the properties of truth and objectivity depend on the asserability conditions in given language game rather than on correspondence with independent facts, and since, under the supposition of the agreement in form of life, meaning-sentences do have deflationary truth conditions and aren’t in any relevant sense inferior to other descripitive sentences, the sceptical solution leads to antireductionistic conception of semantic facts, that fits pretheoretical realism of everyday semantic discourse.