Ideološki sadržaji u igranoj filmskoj produkciji na postjugoslovenskom prostoru

Abstract

Doktorska disertacija će se baviti sociološkom analizom filmova nastalim u državama nakon raspada socijalističke Jugoslavije. Konkretnije rečeno, predmet analize biće ideološki sadržaji u filmovima koji su realizovani tokom devedesetih godina XX veka. Ograničavanje na pomenuti vremenski period urađeno je prevashodno zbog njegovih društveno-političkih specifičnosti. Što se tiče izbora igranih filmova koji ulaze u analizu u obzir su uzeta ona ostvarenja koja su postigla određeni uspeh ili su pak izazvala određene polemike ili kontroverze ideološke odnosno političke prirode. Osnovni cilj doktorske disertacije jeste da pokaže na koji način film, kao veoma važan segment popularne kulture, konstruiše i reprodukuje osnovne ideološke matrice društvenog sistema u kome je nastao. Ovim putem se u jednom širem pogledu želi pokazati međuzavisnost određenog društvenog konteksta i popularne kulture koja se razvija u njegovim okvirima. U tom smislu, najpre će se ocrtati teorijski okvir u kom će se kroz dva komplementarna kritička pristupa ideologiji odrediti ovaj fenomen, da bi se zatim pojam ideologije povezao sa popularnom kulturom (kao jednim od kanala njene reprodukcije), a preko nje dalje i sa filmom. Nakon ovog, ukratko će se opisati glavne osobenosti postjugoslovenskog prostora sa posebnim akcentom na procese društvene transformacije, pri čemu će se ujedno nešto reći i o samom raspadu Jugoslavije. Centralni deo rada koji sledi podeljen je na četiri dela, gde se u prvom analiziraju načini filmske konceptualizacije dominantnih društvenih diskursa (nacionalizma, pre svega, ali i njegovih „derivata“), da bi se zatim pažnja usmerila na (re)konstrukciju prošlosti u filmovima. Posle toga će se razmotriti filmska slika rata, a na kraju će biti reči i o strukturnim osobenostima filmske produkcije sa posebnim akcentom na njihovu povezanost sa političkim i ekonomskim podsistemom. Svi navedeni nivoi analize posmatraće se kroz ideološku prizmu, odnosno oni će pomoći u detektovanju načina na koji su se ključni ideološki sadržaji reprodukovali putem filmske slike. Istovremeno, na ovaj način će se pokazati i kako je dominantan ideološki obrazac uticao na samu popularnu kulturu i preko nje posredno oblikovao filmski medij.

This doctoral thesis will deal with the sociological analysis of films produced in the states after the collapse of socialist Yugoslavia. More specifically, the subject of analysis will be the ideological content in the films that were realized during the 1990’s. This period is chosen primarily because of its socio-political specifics. Regarding the choice of films included in the analysis it will be taken only those which have achieved some success or they caused some controversy or controversies ideological or political nature. The main objective of the doctoral thesis is to demonstrate how the movie as a very important segment of popular culture, constructs and reproduces the basic ideological matrix of the social system in which they produced. Generally speaking we want to show the interdependence of certain social context and popular culture that develops in its own terms. In this regard, the first we will sketch out the theoretical framework through the two complementary critical approaches to ideology in order to define this phenomenon, and then the ideology will be connected with popular culture (as one of the channels of its reproduction), and through it with the film itself. After this, we will briefly describe the main characteristics of the post-Yugoslav space with special emphasis on processes of social transformation, and then something will be said about the disintegration of Yugoslavia. The central part of the work that follows is divided into four sections. The first section analyzes the ways of film conceptualization of the dominant social discourses (nationalism, primarily, but also its „derivatives“). In the second section attention is focused on the (re)construction of the past in movies. After that it will be consider the film image of the war, and the end of the work will be dedicated to the structural peculiarities of film production with special emphasis on its relationship with political and economic subsystem. All these levels of analysis will be considered through an ideological prism, and they it will help in detecting the ways in which the key ideological content reproduced through the film image. At the same time, in this way it will show how the dominant ideological paradigm influenced the popular culture and through it indirectly shaped the film medium.