Sistematski i filogeografski odnosi glavičastih predstavnika roda Campanula L. (Campanulaceae) na centralnom delu Balkanskog poluostrva

Abstract

Rod Campanula je u flori Evrope zastupljen sa više od 250 vrsta i podvrsta, od kojih je oko 90 zabilježeno za Balkansko poluostrvo, a oko 60 je endemično za dati region. Rod Campanula na Balkanskom poluostrvu karakteriše značajni morfološki diverzitet, koji je naročito naglašen u određenim grupama i kompleksima. Balkansko poluostrvo kao jedan od refugijalnih centara evropske flore karakteriše i značajan broj kriptičnih vrsta ili pak onih koje su uključene u sinonimiku šire rasprostranjnih vrsta. Upravo iz ovih razloga, rod Campanula je jedan od najinteresantnijih istraživačima flore Balkana i specijalistima za dati rod. U morfološke i molekularne analize uključeni su sljedeći predstavnici roda Campanula sa glavičastim cvastima: C. lingulata Waldst. & Kit., C. glomerata L., C. trautvetteri Grossh. ex Fed., C. cervicaria L., C. foliosa Ten., C. moesiaca Velen., C. pangea Hartvig i C. tymphaea Hausskn. Takođe, u molekularne analize je uključena i jedna specifična populacija sa serpentinita u okolini Skadarskog jezera u Albaniji, koji smo privizorno vodili kao poseban takson sa neformalnim imenom „C. pseudoradicosa“. Komparativna morfološka analiza je urađena na ukupno 1555 jedinki iz 53 populacije sljedećih glavičastih predstavnika roda Campanula: C. lingulata (402 jedinke iz 14 populacija), C. glomerata (669 jedinki iz 22 populacije), C. cervicaria (221 jedinka iz osam populacija), C. foliosa (127 jedniki iz četiri populacije), C. moesiaca (76 jedinki iz tri populacije), C. pangea (30 jedinki iz jedne populacije) i C. tymphaea (30 jedinki iz jedne populacije). Analizirano je ukupno 60 morfometrijskih i merističkih karaktera na cijelom uzorku, a broj karaktera je zavisio od vrste. Molekularne analize su urađene korišćenjem dva plastidna intergenska spejsera, trnGUCC-trnSGCU i psbA-trnH, na dva seta podataka. U prvom setu je urađena filogenija i filogeografija studiranih glavičastih predstavnika roda Campanula na centralnom dijelu Balkanskog poluostrva, dok je u drugom setu urađena filogenija i utvrđivanje vremenskih okvira divergencije klada kompleksa C. lingulata. Prvi set filogenetskih i filogeografskih analiza je urađen na ukupno 124 jedinke i to: C. lingulata (75 jedinki iz 17 populacija koje adekvatno predstavljaju diverzitet ovog kompleksa koji je detaljno obrađen u drugom setu filogeteskih analiza), C. glomerata (22 jedinke iz 19 populacija), C. cervicaria (sedam jedinki iz sedam populacija),C. foliosa (sedam jedinki iz šest populacija), C. moesiaca (tri jedinke iz tri populacije), C. divergens (6 jedinki iz dvije populacije), dok je za vrste C. tymphaea, C. pseudoradicosa, C. trautvetteri i E. graminifolius uzeta po jedna jedinka...