Kompjuterska terminologija u arapskom jeziku

Abstract

Predmet istraživanja ove doktorske disertacije je kompjuterska terminologija u arapskom jeziku. Terminologija je analizirana iz više uglova, a sam rad je podeljen na četiri tematske celine. Prva celina obuhvata uvodna opšta teorijska razmatranja u vezi sa terminologijom, pregled najvažnijih terminoloških škola i njihovih učenja, pregled institucija koje se bave terminologijom u arapskom svetu i van njega, zatim prikaz dosadašnjih terminoloških aktivnosti u arapskom svetu i postupaka tvorbe termina kojima se arapske jezičke institucije služe. Pored toga, ukratko je predstavljena istorija kompjutera, kao i problemi koji su proistekli iz usklađivanja ove tehnologije sa arapskim jezikom i pismom. U drugoj celini se analizira korpus kompjuterskih termina u arapskom jeziku. Opisani su načini njihove tvorbe, a zatim su termini detaljno razmotreni sa formalnog, semantičkog, pragmatičkog i sociolingvističkog aspekta. Sistematizacija prikupljene građe vršena je po različitim kriterijumima adekvatnosti termina – terminološka sinonimija tj. dubletnost, polisemija i stilska neutralnost, jezička ekonomičnost, internacionalna prepoznatljivost, uklopljivost u sistem arapskog jezika, derivacioni potencijal i motivisanost. Kod proučavanja kompjuterskih anglicizama, posebna pažnja posvećena je njihovoj grafološkoj, fonološkoj, fonotaktičkoj i morfološkoj adaptaciji, kao i određivanju statusa ovog terminološkog sloja u standardnom arapskom jeziku. Treći deo disertacije bavi se terminima u tekstu i diskursu. Terminološki inventar se analizira u različitim formalnim i neformalnim situacijama. Pored opisa upotrebe kalkova i adaptiranih anglicizama, ovde se skreće pažnja i na prebacivanje koda. Pored toga, analiziraju se i određene regionalne razlike u upotrebi termina. Četvrti deo rada bavi se čuvanjem terminoloških podataka i njihovim širenjem pomoću terminoloških banaka, rečnikâ i sličnih publikacija. Analizira se prisutnost i dostupnost kompjuterske leksike u ovim izvorima. Pored toga, sačinjen je i rečnik od oko hiljadu frekventnih kompjuterskih termina, čija je upotreba potvrđena u praksi, i izvršeno poređenje ovog rečnika sa inventarom zvaničnih rečnika i banaka termina. Kroz analizu korpusa kompjuterske terminologije iz različitih perspektiva, pokazano je da se arapska kompjuterska terminologija sastoji od velikog broja kalkova i manjeg broja anglicizama. Isto tako, ukazano je i na to da veliki broj termina ima dubletne oblike, što je najveći nedostatak ovog termino-sistema. Glavna razlika između formalne i neformalne komunikacije je ta što se u ovoj drugoj koristi veliki broj engleskih termina, kao posledica prebacivanja koda. Terminologija koja se koristi u praksi se razlikuje od one koju propisuju rečnici ili banke termina, predstavnici izrazitog jezičkog purizma.

The subject of this doctoral dissertation is computer terminology in the Arabic language. The terminology is analyzed using several perspectives, which are divided into four thematic sections. The first section includes an introduction on general theory of terminology, an overview of the most important terminology schools and their views, a portrait of institutions dealing with terminology in the Arab world and beyond, a description of the latest terminological activities in the Arab world and the processes of term formation used by Arabic language institutions. Additionally, a brief history of computers is presented, as well as problems related to the adjustment of this technology to the Arabic language and its script. In the second section, a corpus of computer terms in Arabic is examined. A description of their coinage is given, and they are thoroughly discussed from formal, semantic, pragmatic and sociolinguistic standpoints. The systematization of collected material is conducted on the basis of different term adequacy criteria – synonymous terms or doublets, polysemy and stylistic neutrality, economy principle in a language, international terms, term adaptation into the system of Arabic, derivation potential and transparency. When studying computer Anglicisms, special attention was paid to their graphological, phonological, phonotactical and morphological adaptation, as well as determining the status of this vocabulary in Standard Arabic. The third section of the dissertation deals with the terms in text and discourse. An inventory of terms is analyzed in various formal and informal situations. Apart from describing the use of calques and adapted Anglicisms, attention is paid to code-switching. Additionally, an analysis of some regional differences in term usage is presented. The fourth section deals with terminology data storage and its dissemination through terminology data banks, dictionaries and similar publications. The presence and availability of computer-related vocabulary in these sources is analyzed. Moreover, a dictionary of about a thousand frequently used computer terms is made. The comparison is made between this dictionary and the inventory of official dictionaries and term banks. Through the corpus-based analysis of computer terms from different perspectives, it is shown that Arabic computer terminology consists of a large number of calques and some Anglicisms. Also, it is pointed out that a large number of terms has doublets, which is the main disadvantage of this terminology. The main difference between formal and informal communication is that the latter includes a large number of English terms, as a result of code-switching. The terms used in practice are different from those prescribed by dictionaries and terminology banks, which represent an extreme linguistic purism.