Trend upotrebe psihotropnih lekova kod članova porodica vojnih lica

Abstract

Uvod. Osobe u sistemu vojnog zdravstva predstavljaju jednu od specifičnih populacija stanovništva, koja obuhvata osobe širokih dobnih kategorija i profesionalnih zaduženja, uključujući aktivni i penzionisani sastav. Pripadnici porodica aktivnih vojnih lica takođe čine osobe sa specifičnim faktorima povezanim sa zdravljem. U većem broju studija je pokazano da period nakon povratka pripadnika aktivnog sastava iz situacija neposrednog vojnog angažovanja korelira sa značajnim reperkusijama na porodične relacije i mentalno zdravlje članova čitave porodice. Ovakve specifičnosti, vrlo verovatno, utiču i na poseban profil propisanih psihotropnih lekova u ovoj subpopulaciji stanovništva. Cilj istraživanja je bio da se izvrši analiza trenda upotrebe psihofarmaka kod članova porodica vojnih lica Srbije. Osnovna pretpostavka je bila da je obim i struktura propisivanja pojednih podgrupa psihofarmaka bila različita u dva posmatrana perioda. Metod. Ispitivanje je sprovedeno kao retrospektivno istraživanje potrošnje psihotropnih lekova prema ATC/DDD metodologiji, pri čemu su podaci izraženi kao broj utrošenih dnevnih definisanih doza (DDD) na 1000 vojnih osiguranika – članova porodica vojnih lica, na dan. Ovo ispitivanje je dizajnirano kao istraživanje sekularnog trenda propisivanja lekova, u sistemu vojnog zdravstva Srbije, sa dva trogodišnja preseka, sa razmakom od 10 godina. Studijsku populaciju su činili svi odrasli osiguranici vojnog zdravstvenog osiguranja van aktivnog sastava, članovi porodica vojnih lica, a kojima se izdaju lekovi iz odgovarajuće apotekarske službe. Broj definisanih dnevnih doza leka na 1000 osiguranika van aktivnog sastava na dan je bila vodeća zavisna varijabla. Zavisne varijable su predstavljale i pojedine podgrupe psihotropnih lekova iz grupe antipsihotika, antidepresiva i anksiolitika, kao i pojedinačni lekovi iz ovih podgrupa. Statistička obrada podataka je obavljena u dva dela: a) analiza upotrebe DDD pojednih lekova i podgrupa lekova i b) statistička analiza obrasca i trenda propisivanja. Obim upotrebe lekova je izražen u relativnim odnosima sa ispitivanom populacijom, a osnovni parametar je bio broj definisanih dnevnih doza leka, pojedniačno u zbirno, na 1000 članova posmatrane populacije propisanih za jedan dan (DDD/1000 stanovnika/1 dan). Rezultati. Rezultati su podeljeni u tri dela: analiza opšteg trenda, analiza razlika upotrebe lekova i analiza upotrebe lekova i ispitivanoj i opštoj populaciji. U prvom delu su dati raspoloživi podaci o potrošnji lekova u periodu 1998-2000 i 2008-2010, za svaku posmatranu godinu. Izvorni podaci su transformisani u relativne odnose pa potom u DDD na 1000 ispitanika. Potom je analizirana upotreba lekova u definisanim dnevnim dozama na 1000 ispitanika po danu, po osnovnim ATC grupama komparativno, u posmatranim trogodišnjim periodima. Analizirana je i prosečna godišnja stopa rasta, prema odgovarajućoj formuli. Dat je i komparativni pregled potrošnje pojedninačnih lekova u oba posmatrana trogodišnja perioda i to za sve lekove i samo za lekove koji su korišćeni o oba perioda. U delu koji se odnosi na analizu razlika upotrebe lekova zbirna upotreba lekova je transformisana u dva perioda, period 1 i period 2. Zatim je dat sumarni pregled potrošnje lekova po periodima, mere centralne tendencije i odstupanja, a razlike između dva uzorka, odnosno dva perioda potrošnje lekova, analizirana su korišćenjem neparametarskog testa. Rezultat je prezentovan u vidu relativne promene upotrebe i promene ranga upotrebe u dva posmatrana perioda. Trend apsolutne upotrebe i ranga svakog pojedinačnog leka koji je bio od interesa je takođe zastupljen u ovom delu analize. U trećem delu rezultata koji je bio opredeljen za analizu upotrebe lekova i ispitivanoj i opštoj populaciji korišćeni su javno dostupni podaci o upotrebi lekova publikovani od strane referentne nacionalne institucije. Ovi rezultati su korišćeni isključivo u svrhu deskriptivne komparacije (korelacije) sa originalnim, izvornim podacima istraživanja. Tržišno učešće i stopa rasta leka na tržištu su takođe bili predmet analize ovog dela rezultata istraživanja.