Društveni položaj ratnih veterana u Srbiji - studija slučaja

Abstract

Društveni položaj ratnih veterana u Srbiji nije zadovoljavajuć. Najvažniji razlog ovome jeste nedostatak mehanizama za uključivanje veterana u mirnodopsko društvo. S tim u vezi pokrenuto je istraživanje s ciljem da se odgovori na pitanje o tome kakav je odnos društva prema ratnim veteranima u Srbiji. Pored navedenog, rad se bavi procesima pomoću kojih se odvija uključivanje ratnih veterana u mirnodopski život, te mogućnostima za njihov doprinos stabilizaciji i razvoju civilnog društva. Kompleksnost samog predmeta istraživanja, nedostatak uzora u istraživačkoj praksi, kao i nepotpunost teorijskih paradigmi za proučavanje problema ratnih veterana, nametnuli su komplementarnost kao prihvatljiv pristup u ovom istraživanju. Komplementarnost je podrazumevala korišćenje različitih izvora podataka: postojećih, nastalih u redovnoj aktivnosti raznih institucija koje se bave ovom društvenom grupom i novostvorenih za potrebe samog istraživanja. Takođe, korišćeno je više metoda i tehnika za stvaranje iskustvene evidencije koji pripadaju kvalitativnoj i kvantitativnoj istraživačkoj strategiji: posmatranje, analiza sadržaja, ispitivanje (anketa i dubinski intervju) što je ishodovalo jednom obimnom studijom slučaja. Ključni nalazi istraživanja bi se u najkraćem mogli sažeti u sledećem: nepostojanje sistemske socijalne evidencije o ratnim veteranima; dominantno kompenzacijski odnos prema problemima istraživane društvene grupe i nedostatak integracijskih mera od strane strukturnih društvenih činilaca; utvrđen je i nizak stepen podrške od najbližeg okruženja (primarnih društvenih grupa: porodice, prijatelja suseda) u prevladavanju problema sa kojima se suočavaju ratni veterani; kod istraživane grupe ustanovljeno je nezadovoljstvo sistemom socijalne zaštite i neregulisano pravo na zdravstvenu zaštitu, niska politička participacija i javni angažman te usmeravanje socijalnih kontakata prema ljudima istog ratnog iskustva. Pri tom, utvrđeno je i jasno iskazivanje potrebe za društvenom participacijom i otvorenost za uključivanje u programe za izgradnju mira; na najširem društvenom planu i u svakodnevnoj interakciji ustanovljena je stigmatizacija koja doprinosi društvenom isključivanju proučavane grupe. Iz dobijenih rezultata istraživanja nameće se zaključak da ogroman deo ispitivane populacije živi izvan zajednice upravo zbog nedostatka integracijskih mera koje bi za svrhu imale olakšavanje prelaska iz ratnih u mirnodopske uslove života i socijalnu reintegraciju ove populacije.

The social position of war veterans in Serbia is not satisfactory. The most important reason for this is a lack of mechanisms for the inclusion of veterans in a society which is in a state of peace. With this in mind, the research has been conducted in order to answer the question: What are the societal attitudes towards war veterans in Serbia? The research also addresses the processes that aid the inclusion of war veterans in war-free life, as well as possibilities for their contribution towards the stabilisation and development of civil society. Complementarity as a research approach was adopted due to the complexity of the research topic, the lack of research models, and shortcomings of the theoretical paradigms for researching this problem of war veterans. Complementarity means using different data sources: the already existing ones that were created as the results of everyday activities of different institutions that deal with war veterans and new ones created for the purpose of this project. In addition, a number of qualitative and quantitative methods and techniques have been used - observation, content analysis, inquiry (questionnaire and in-depth interview) - which resulted in a comprehensive case study. The key findings of the project can be summarised as: a lack of systematic social evidence about war veterans; dominant compensatory attitudes towards the problems of the social group under study and a lack of integration measures by structural social agencies; low support level by the closest surrounding people (primary social groups: family, friends, neighbours) in overcoming problems that veterans face; dissatisfaction with the system of social integration and non-regulated health entitlements, low political and public participation and restriction of social contacts to people with a similar war experience have also been found among the research group. At the same time, the following have been noticed: a clearly expressed need for social participation and openness towards taking part in peace building; stigmatisation both at the widest social aspect and at the everyday level of interaction, which contribute to social exclusion of the group under study. Data analysis imposes the conclusion that a vast majority of the researched population lives outside the community precisely because of the lack of integration measures that would serve the purpose of making the adjustment from war time to peaceful life conditions and social reintegration of this population easier.