Demokratija i mediji u eri globalizacije

Abstract

Predmet analize ovog rada je odnos demokratije i medija u eri globalizacije, koji je složen a često i protivrečan. Naime, liberalna teorija je polazila od pretpostavke da bolja informisanost građana omogućava jačanje demokratije, što se nije uvek pokazalo tačnim. U meri u kojoj se demokratija formalno širi i postaje sve više „način života“, ona danas, paradoksalno, doživljava krizu na svom izvorištu. Tržišna ekonomija je kroz istoriju bila jedan od stožera demokratskog društva, jer, bez ekonomskih sloboda nema ni političkih. Međutim, paradoksalno, tržišna orijentacija medija, logika profita na kojoj s ve više funkcionišu u današnjem svetu, ne retko podriva njihovu ulogu u promovisanju demokratskih principa i borbi za opšte dobro. Umesto „četvrtog staleža“, mediji postaju prostor borbe za simboličku moć, odnosno nadmetanja oko stvaranja značenja i tumače nja stvarnosti. To je, zapravo, danas ključno poprište borbe u politici i javnom životu uopšte, umesto za klasične poluge vlasti. Naime, i majući u vidu sve veću složenost modernih društava, sve su učestalija mišljenja da je manipulacija neizbežna u libera lnim demokratijama, jer one nemaju resurse da zadovolje interese svih građana. Tako Lipmana (Lippmann), uznemirava činjenica da probleme koji uzdrmavaju demokratiju nije moguće rešiti demokratskim metodama. Zato je veoma važna uloga medija u određivanju a gende (agenda setting) – mada u krajnjoj instanci njenu suštinu oblikuju politički i ekonomski centri moći. Mediji ne kotrolišu politiku, ali kreiraju prostor u kome se danas uglavnom odvija politika, odnosno u kome je jedino moguć dijalog. Dakle, mediji r eaguju na te okolnosti, ali ih ne stvaraju. To znači da m ediji više slede nego što vode. Stoga se može reći da su osim kontrolora vlasti (watchdog), mediji, istovremeno, i „poslušno kučence“ (lap dog). Sve je više pokazatelja da su mediji opterećeni višes trukim hroničnim demokratskim deficitom, koji ne proizilazi samo iz njihovog neuspeha u konstituisanju demokratske javne sfere, već i u „saučesništvu ” u održavanju nejednakosti, umanjivanju javnog znanja i isključivanju javnosti. U loga medija se često svod i na „ proizvodnju saglasnosti” ( manufacturing consent). Informacijska „mećava“, sa kojom se suočava moderni čovek, nameće problem smisla informacija. Može se reći da to „ zatrpavanje” informacijama, zapravo, vodi, na neki način, dezinformisanosti građana. O bilje informacija ne znači nužno i veću različitost (more of the same) i u krajnjoj instanci otežava komunikaciju (fenomen „komunikacija bez komunikativnosti“) i, na taj način, stvaranju prostora za manipulaciju. Stoga su moderni mediji kritikovani kao ruš ioci konverzacije...

8 SUMMARY The main purpose of this paper is to fathom the relat ionship between democracy and the media in the era of globalization, which is complex and often contradictory. Liberal theory is guided by the assumption that a better informed citizenry strengthens democracy, although this has not always proven to be corr ect. As formal democracy spreads – and from being originated as a rule it’s becoming more „lifestyle" - at the same time, paradoxically, it is suffering from a crisis at its core. The market economy has historically been considered one of the pillars of a democratic society, because, without economic freedoms political ones are inconceivable . However, paradoxically, a market driven media, the logic of profit which is ingrained in their operation in the contemporary world, often undermines their role in prom oting democratic principles and the search for the common good. Instead of playing the role of the „ Fourth Estate", the media become a space where competing interests battle over the symbolic power, creation and interpretation of meaning and reality. It is a key battlefield on which political and public battles are fought, rather than for the control over the traditional levers of power. G iven the increasing complexity of modern societies, manipulation appears inevitable within liberal democracies, because there are never enough resources to meet the demands of all citizens (Habermas). For that reason Lippmann confronts the disturbing awarnes that the problems that vex democracy seem unmanagable by democratic methods. The media's role is of the utmost import ance in setting society's agenda, although its essence is ultimately shaped by political and economic power centers which pull strings. The media does not neceserarly exert control over politics, however, they provide the space in which politics is played out, or the dialogue is only possible. In this sense, the media responds to circumstances but does not create them. This means that the media more often follows than leads in setting the agenda. For that reason, in addition to being a „watchdog “, the medi a acts as a „lap dog “ , too. There is growing evidence that the media suffers from multiple chronic democratic deficits, which stem not only from their failure to establish a democratic public sphere, but also in their „ complicity“ in the maintenance of ine quality, minimizing public knowledge, and the exclusion of the public from delberation and decision making. The role of the media is often reduced to the „consent manufacturing“...