Uloga roditelja tokom prelaska deteta iz predškolske ustanove u školu

Abstract

Rad se bavi tematikom prelaska deteta iz predškolske ustanove u školu kao periodom u razvoju porodice koji dovodi do mnoštva promena na različitim nivoima funkcionisanja i od roditelja zahteva revidiranje dotadašnjih roditeljskih uloga, kao i javljanje drugačije vrste odgovornosti. U tom okviru, sublimacijom relevantnih teorijskih i istraživačkih radova sagledana je krucijalna uloga roditelja, odnosno načina njihovog delovanja i zalaganja u skladu sa razvojnim zadacima prepoznatljivim za period tranzicije u školu. Istovremeno je ukazano na potrebu građenja efikasnih saradničkih odnosa na relaciji porodicapredškolska ustanova-škola u cilju ostvarivanja kontinuiteta u razvoju i adekvatne pripreme i deteta i porodice za funkcionisanje u novom obrazovnom okruženju. Stoga su u radu razmatrane pretpostavke za umrežavanje porodične, predškolske i školske sredine, pri čemu poseban fokus stavljen na tranzicione aktivnosti koje bi odgovorile na potrebe dece i roditelja, kao i na osmišljavanje prakse koja će podsticati aktivno uključivanje roditelja tokom perioda prelaska deteta iz predškolske ustanove u školu. Cilj istraživanja usmeren je na sagledavanje mišljenja roditelja o sopstvenoj ulozi, kao i aktivnostima koje bi mogle doprineti intenzivnijem roditeljskom uključivanju tokom prelaska deteta iz predškolske ustanove u školu. Uzorkom je obuhvaćeno 759 roditelja čija su deca u trenutku sprovođenja istraživanja pohađala pripremni predškolski program. Primenjene su metode teorijske analize i deskriptivnakorelaciona istraživačka metoda, a podaci su prikupljeni tehnikama anketiranja i skaliranja. Pored Upitnika o opštim podacima ispitanika, u istraživanju su korišćene četiri skale - Skala roditeljske samoefikasnosti tokom tranzicije deteta u školu, Skala percepcije roditeljske uloge tokom tranzicionog perioda, Skala poželjnih aktivnosti za uključivanje roditelja, Skala efekata tranzicione prakse. Sastavni deo Upitnika čine i pitanja otvorenog tipa koja su poslužila za detaljniji uvid u razmišljanja roditelja o mogućnostima unapređenja procesa prelaska deteta iz predškolske ustanove u školu i njihovom zalaganju tokom ovog tranzicionog perioda. Na osnovu dobijenih rezultata došlo se do zaključka da roditelji pozitivno procenjuju sopstvenu efikasnost u postupanju tokom prelaska deteta iz predškolske ustanove i imaju razvijenu svest o sopstvenoj ulozi tokom ovog perioda, s tim da sebe kao efikasnije procenjuju roditelji sa tranzicionim iskustvom i da su majke svesnije svoje odgovornosti u pogledu različitih zadataka. Takođe, roditelji su mišljenja da svaka od predočenih poželjnih aktivnosti tokom tranzicionog perioda može doprineti višem nivou uključivanja roditelja, pri čemu su značaj ovih aktivnosti u većoj meri naglašavali roditelji nižeg obrazovanog nivoa. S druge strane, iako je većina roditelja mišljenja da će se deca uspešnije adaptirati na školsko okruženje ukoliko tranziciona praksa podrazumeva uključivanje roditelja, kao poželjnije su procenili one aktivnosti koje su bazirane na informisanju, za razliku od aktivnosti koje podrazumevaju njihovo intezivnije angažovanje. Većina roditelja je kao najvažniji efekat tranzicione prakse koja uključuje roditelje prepoznala uspešniju adaptaciju deteta na školsko okruženje, pri čemu su ustanovljene razlike s obzirom na tip porodice i prethodno tranziciono iskustvo. Utvrđeno je određene lične i porodične karakteristike posreduju ili vrše moderatorski efekat na odnose između merenih prediktorskih i kriterijumskih varijabli. Zaključuje se da su dobijeni nalazi otvorili prostor za dalja proučavanja ove problematike, pre svega u domenu sagledavanja roditeljskih potreba i uvažavanja njihove perspektive o važnim pitanjima koji se tiču roditeljstva tokom tranzicionog procesa. Pored toga, istraživački nalazi implikuju značajne smernice za celokupnu vaspitno-obrzovnu praksu u pogledu osnaživanja svih uključenih tokom tranzicije u školu.