Ekosistemski potencijali i održivi razvoj zaštićenih područja Libije

Abstract

Značaj očuvanja prirodnih ekosistema koji čovečanstvu pružaju raznovrsne ekosistemske usluge, postaje sve češća tema kako sa naučnog, tako i sa praktičnog stanovišta. Cilj ovog rada bio je da se ustanove raznovrsnost, potencijali, značaj i stanje svih komponenti prirodnih ekosistema u većim zaštićenim područjima Libije, predlože modeli očuvanja i održivog korišćenja prirodnih ekosistema u zaštićenim područjima Libije, naročito sa aspekta njihovog dugoročnog očuvanja i održivog razvoja lokalnih zajednica u trenutno složenoj i teškoj ekonomsko-političkoj situaciji u Libiji. Zaštićena područja Libije predstavljaju važna područja prirodnih vrednosti, ali i resurs koji ako se održivo koristi, može da pruži značajne ekosistemske usluge, odnosno, koristi lokalnom stanovništvu. U ovom radu su analizirane sledeće vrednosti i resursi zaštićenih područja Libije: abiogeni faktori (reljef, geološka podloga, zemljište, voda, klima), biogeni faktori (flora i fauna, vegetacija), stanovništvo (sastav i struktura, socio-ekonomske karakteristike, tradicionalni način života, tradicionalne i savremene delatnosti, mogući pravci održivog razvoja lokalnih zajednica u skladu sa prirodnim vrednostima i tradicionalnim načinom života, kao i značaj zaštićenih područja Libije za strateški razvoj države. Realizovanje ciljeva i prioriteta održivog razvoja lokalnih zajednica i države, podrazumeva donošenje i realizaciju strateških dokumenata, a pre svega, strategija održivog razvoja, očuvanja biodiverziteta, borbe protiv dezertifikacije, razvoja ribarstva i drugih strateških dokumenata od značaja za integralne politike zaštite životne sredine, prirode i interesa lokalnog stanovništva. Da bi se Libija pridružila zemljama koje imaju usvojenu nacionalnu strategiju održivog razvoja potrebno je da se omogući sledeće: razvoj konkurentne tržišne privrede i uravnoteženi ekonomski rast, razvoj i obrazovanje ljudi, povećavanje zapošljavanja i socijalna uključenost, razvoj infrastrukture i ravnomeran regionalni razvoj, zaštita i unapređenje životne sredine i racionalno korišćenje prirodnih resursa. Na osnovu istraživanja dve grupe ispitanika na dva zaštićena područja u Libiji možemo da zaključimo da su zaštićena područja u Libiji izvor prirodnih vrednosti i resursa koji pružaju ekosistemske usluge lokalnom stanovništvu jer je većina ispitanika iz grupe lokalnog stanovništva potvrdila da ima koristi od upotrebe resursa iz zaštićenog područja, a koje se pre svega odnose na izvore hrane za porodice, ili na prodaju hrane turistima koji povremeno posećuju obe lokacije koje su bile predmet istraživanja. Postavljanjem pravilnog odnosa prema vrednostima i resursima zaštićenih područja omogućava se njihova dugoročna zaštita, unapređenje i korišćenje jer se resursi iz zaštićenih područja koja su bila predmet istraživanja koriste na održiv način i nema njihove preterane eksploatacije (mada su ti resursi relativno ograničeni). Usklađen razvoj lokalnih zajednica u zaštićenim područjima daje doprinos strateškom razvoju države nije dokazana u potpunosti jer su lokalne zajednice na istraživanim područjima isuviše male. Razvojem turizma u Libiji ovo stanje bi se popravilo u većoj meri, ali je pre toga potrebno da se razvije svest o zaštiti životne sredine kod ljudi koji ne žive blizu zaštićenih područja kroz obrazovanje na svim nivoima, od najmlađih uzrasta. Neophodan uslov je i sprovođenje međunarodnih obaveza i usvajanje nacionalnih strategija uz postizanje višeg nivoa ekološke odgovornosti kroz ispunjenje zakonodavnih, institucionalnih, kadrovskih, tehničkih i drugih pretpostavki, shodno međunarodnoj i nacionalnoj praksi.