Bioindikatorske karakteristike epilitskih silikatnih algi i procena ekološkog statusa odabranih reka zapadne i centralne Srbije

Abstract

Silikatne alge su opšte prihvaćene kao indikatori procene stanja i promena uslova u vodenim ekosistemima. Osobine koje ih čine odličnim indikatorima su mnogobrojne: globalna rasprostranjenost, naseljavanje različitih mikrostaništa, prisutnost tokom cele godine, kratko vreme generacije individualnih populacija, njihove dobro poznate ekološke valence, standardizovani načini uzorkovanja, pravljenja trajnih preparata i njihovog čuvanja, identifikacija do nivoa vrste i jasno definisan način procene brojnosti. Prvi program monitoringa ekološkog statusa površinskih voda u Republici Srbiji, koji je usklađen sa zahtevima Okvirne direktive o vodama (ODV) započet je 2012. godine. Cilj ove doktorske disertacije je utvrđivanje diverziteta i sezonske dinamike epilitskih zajednica silikatnih algi, formiranje preliminarne liste bioindikatora epilitskih silikatnih algi, predlog potencijalnih korekcija odgovarajućih dijatomnih indeksa za teritoriju Republike Srbije i procena ekološkog statusa odabranih reka zapadne i centralne Srbije. Istraživanjem su obuhvaćene tri reke u zapadnoj Srbiji (Rača, Raška i Studenica) i jedna u centralnoj Srbiji (Rasina). Sakupljanje uzoraka je obavljeno šest puta u toku 2011. i 2012. godine, sa šest lokaliteta u rekama Rači, Rasini i Studenici, odnosno sa pet lokaliteta u reci Raški. Podaci neophodni za izračunavanje indikatorskih vrednosti silikatnih algi su dobijeni iz Agencije za zaštitu životne sredine Republike Srbije. Tokom istraživanog perioda najveći broj taksona u epilitskoj zajednici silikatnih algi je identifikovan u Rasini (251), zatim u Studenici (190), Rači (171), dok je u Raški zabeležen najmanji broj taksona (122). Gomphonema, Navicula i Nitzschia su dominantni rodovi u odnosu na broj taksona u svim istraživanim rekama. Od ukupnog broja identifikovanih taksona 69 je po prvi put zabeleženo za teritoriju Srbije. Među njima, Geissleria gereckei, Navicula splendicula i Navicula moskalii su taksoni koji su retko nalaženi u Evropi...

Diatoms are generally accepted as indicators for ecological status assessment and conditions change in aquatic ecosystems. Features that make them excellent indicators are numerous: worldwide distribution, colonization of different microhabitats, presence throughout the year, short generation time, known autecological characteristics, standardized sampling methods, making the permanent slides, their storage, identification to the level of the species and a clearly defined method of estimating the valve number. According to the Water Framework Directive (WFD), the first program for the monitoring of the ecological status of surface waters in the Republic of Serbia, started in 2012. The aim of this doctoral dissertation is determination of diversity and seasonal dynamics of epilithic diatoms, to form a preliminary list of epilithic diatom indicators, proposal of potential corrections of the appropriate diatom indices for the territory of the Republic of Serbia and ecological status assessment of selected rivers in Western and Central Serbia. The investigation includes three rivers in Western Serbia (Rača, Raška and Studenica) and one in Central Serbia (Rasina). Sampling was carried out six times during 2011 and 2012, on six sites in the rivers Rača, Rasina and Studenica and five in the Raška River. The data necessary for calculating diatom indicator values were obtained from the Serbian Environmental Protection Agency. During the investigated period, the highest number of taxa in the epilithic diatom community was recorded in the Rasina River (251), than in the Sudenica River (190), the Rača River (171), while the smallest number of taxa was recorded in the Raška River (122). The most abundant genera were Gomphonema, Navicula and Nitzschia. Of the total number of identified taxa 69 have been noted for the first time in Serbian diatom flora. Among them, Geissleria gereckei, Navicula splendicula and Navicula moskalii are taxa rarely found in Europe, too...