Razvoj fazi više-kriterijumskog modela i softvera za ocenjivanje i upravljanje tehničkotehnološkim projektima

Abstract

Usled delovanja velikog broja neizvesnosti, kao što su faktori rizika, koji potiču iz okruženja stvorila se potreba da se preduzeća posmatraju kao projektne organizacije. Klasifikacija faktora rizika, kao i njihova identifikacija na nivou svake grupe, izvršena je prema seriji standarda BS 6079. Poznato je da su efektivnost realizacije tehničko-tehnoloških projekata i efektivnost preduzeća u pozitivnoj korelaciji. Ocenjivanje tehničko-tehnoloških projekata sa aspekta ranjivosti kao i preduzimanja odgovarajućih mera koje mogu da dovedu do smanjenja ranjivosti projekata istovremeno dovodi i do povećanja efektivnosti preduzeća. Mala i srednja preduzeća u razvijenim zemljama evropske unije ostvaruju prihod koji čini polovinu bruto domaćeg proizvoda te se može zaključiti da poslovanje ove grupe preduzeća usled delovanja faktora rizika može da dovede do velike ranjivosti goto cele privrede. Respektujući sve gore iznete činjenice, problem ocenjivanja ranjivosti tehničkotehnoloških projekata koji se realizuju u malim i srednjim preduzećima, koji je razmatran u ovom doktorskom radu, je poslednjih decenija postao veoma interesantan kako za istraživače tako i za domen prakse. U ovoj doktorskoj disertaciji prateći preporuke iz literature predložena je metodologija procene ranjivosti tehničko-tehnoloških projekata koja integriše izloženost, osetljivost i statički adaptivni kapacitet. Procene ovih faktora ranjivosti postavljen je kao problem grupnog odlučivanja. Donosioca odluka na nivou svakog preduzeća koje predstavlja deo konzorcijuma su procene iskazivali pomoću unapred definisanih lingvističkih iskaza koji su modelirani fazi brojevima. Agregirane vrednosti osetljivosti, izloženosti i stadičkog adaptivnog kapaciteta su izračunate primenom različitih metoda agregacije. Izbor operatora agregacije je izabaran u zavisnosti od prirode razmatranog faktora ranjivosti. Primenom predložene fazi metode može da se izračuna na egzaktan način ranjivost svake faze tehničko-tehnoloških projekta na nivou konzorcija usled delovanja svake grupe faktora rizika, respektujući više kriterijuma kao i njihove vrednosti. Na osnovu izračunate vrednosti ranjivosti, projekt menadžeri mogu da preuzmu odgovarajuće aktivnosti koje mogu da dovedu do smanjivanja ranjivosti čime se istovremeno povećava efektivnost projekt menadžmenta. U ovom doktorskom radu razvijen je softver za ocenu ranjivosti projekata koji je zasnovan na predloženoj metodi. Predloženi model je testiran i verifikovan na grupi od šest malih i srednjih preduzeća koje čine konzorcijum u kojima je realizovan jedan zajednički tehničko-tehnološki projekat.

Due to the large number of uncertainties, such as risk factors, which emanate from the environment, there is a need for companies to be regarded as project organizations. Classification of risk factors, as well as their identification at the level of each group, was performed according to the BS 6079 standard series. It is known that the effectiveness of the realization of technical and technological projects and the effectiveness of the company is in a positive correlation. Evaluating technical and technological projects from the point of view of vulnerability and taking appropriate measures that can lead to the reduction of vulnerability of projects simultaneously leads to an increase in the effectiveness of the company it self. Small and medium enterprises in developed countries of the European Union earn income which accounts for half of gross domestic product, and it can be concluded that the ongoing of this group of enterprises due to the effects of risk factors can lead to high vulnerability goto the entire economy. Respecting all the above facts, the problem of assessing the vulnerability of technical and technological projects implemented in small and medium enterprises, discussed in this doctoral thesis, has become very interesting for the researchers and the domain of practice in recent decades. In this doctoral dissertation, following the recommendations from the literature, a methodology for assessing the vulnerability of technical and technological projects has been proposed, which integrates exposure, sensitivity and static adaptive capacity. Estimates of these vulnerability factors were set as a problem of group decision making. The decision-makers, at the level of each enterprise that is part of the consortium, evaluate the estimates using predefined linguistic statements that were modeled with fuzzy numbers. The aggregated values of sensitivity, exposure and static adaptive capacity are calculated using different aggregation methods. The selection of the aggregation operator was selected depending on the nature of the vulnerability wich is considered. By applying the proposed fuzzy method, vulnerability of each phase of technical and technological projects at the consortium level due to the action of each group of risk factors can be calculated, respecting multi criterias and their values.Based on the calculated vulnerability value, project managers can take appropriate actions that can lead to the reduction of vulnerability, which simultaneously increases the effectiveness of project management. In this doctoral thesis software was developed for vulnerability assessment of projects based on the proposed method. The proposed model has been tested and verified on a group of six small and medium enterprises that consist of a consortium in which a common technical and technological project was implemented.